MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI TÜRKİYEDE

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI TÜRKİYEDE

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “Bir hastamızda maymun çiçeği hastalığı tespit edildi. Hasta 37 yaşında, bağışıklık sistemi yetersizliği var. Kendisi tecrit edilmiş durumda. Temaslı takibi yapıldı, başka bir vakaya rastlanmadı. Bilindiği gibi, bu hastalık solunum yoluyla değil, yakın fiziksel temasla bulaşıyor” açıklamasında bulundu.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI NEDİR?

Maymun çiçeği virüsü hastalığına, Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsü (Monkeypox) sebep olur.

Maymun çiçeği virüsü, öncelikle Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere ihraç edilen viral bir zoonotik hastalıktır. İlk olarak 1958’de laboratuvar maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedildi. Bu nedenle de ‘maymun çiçeği’ adı verildi. Maymun çiçeği virüsü vakası, insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görüldü. Söz konusu tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda maymun çiçeği virüsü vakası bildirildi.

Maymun çiçeği virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu bulunuyor: İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetli ve daha yüksek ölüm oranına sahip.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NASIL BULAŞIR?

Maymun çiçeği virüsü, insanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşıyor ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebiliyor. Maymun çiçeği virüsü, bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek de olası bir risk faktörüdür. Anneden fetüse plasenta yoluyla da bulaşabildiği belirtiliyor.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI BELİRTİLERİ VE BULGULARI

Kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6 ila 13 gün arasındadır, ancak 5 ila 21 gün arasında değişebilir.

Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:

• Ateş, yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik ile karakterize invazyon dönemi 0-5 gün arasında sürer. Lenfadenopati, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakasının ayırt edici bir özelliğidir.

• Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (vakaların yüzde 95’inde) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların yüzde 75’inde) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (vakaların yüzde 70’inde), genital bölge (yüzde 30) ve konjonktiva ile birlikte kornea da (yüzde 20) etkilenir. Döküntü, ardışık olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir.

Maymun çiçeği virüsü, genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomları olan kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Şiddetli vakalar çocuklar arasında daha sık görülür. Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda yüzde 0 ile 11 arasında değişir ve küçük çocuklar arasında daha yüksektir.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ TANI VE TEDAVİSİ

Tanıda PCR, doğruluğu ve duyarlılığı göz önüne alındığında tercih edilen bir laboratuvar testidir. Ancak mümkün olduğunda biyopsi de tercih edilebiliyor.

Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve intravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değil. Maymun çiçeği için sırasıyla 2019 ve 2022’de bir aşı (MVA-BN) ve bir spesifik tedavi (tekovirimat) onaylanmış olsa da, bu karşı önlemler henüz yaygın olarak mevcut değil ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamıyor.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNDEN KORUNMANIN YOLLARI

Maymun çiçeği virüsü ile enfeksiyonu önlemek için alınabilecek önlemler şöyle:

• Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil).

• Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.

• Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edin.

• Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak.

• Hastalara temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanın.