ARAŞTIRMACI TARİHÇİ YAZAR YAŞAR KARADUMAN VEFAT ETTİ

Araştırmacı Tarihçi Yazar Yaşar Karaduman vefat etti.

Ünye’mizin Araştırmacı Tarihçi Yazarlarından ve Gazeteci Yaşar Karaduman henüz ölüm nedeni bilinmezken araştırılıyor. Gönüllerimizde farklı bir yeri olan Yaşar Amcamızı kaybetmenin derin Üzüntüsünü yaşıyoruz.

Tüm Ünye Medya Grubu olarak başımız sağ olsun .Senin gibiler Bu ülkeye zor gelir. Yazıların ve kaleme aldığı her cümle bizi sana getirecek. Ünye Tarihini seninle öğrendi. Saygılar ”Büyük Üstat, Usta Kalem”

Ünye ve Ünye tarihi ile ilgili birçok yazıları olan Yaşar Karaduman kaleme aldığı Ünye 1800-1900 Vilayet bunlardan bir tanesi

ÜNYE 1800-1900 ÜNYE VİLAYET

Tarihi belgeler Ünye’nin kuruluşunu Milattan Önce 750 yılı olarak yazar.

Akdeniz’den gelen Yunan asıllı Miletli denizciler Sinop’tan başlayarak sırası ile Samsun Ünye, Giresun Trabzon da ticari koloniler kurarak, buralardan aldıkları ürünleri başka ülkelere götürüp pazarlıyorlardı.

1800 yıllarında Ünye’deki gelişmeler

Osmanlı Devleti’nde ilk genel nüfus sayımı Ünye’de dahil olmak üzere 1831 tarihinde İkinci Mahmut zamanında yapılmıştır. Osmanlı Devleti bu sayımla; müslim ve gayri müslim nüfusu ortaya çıkartmayı, ülkedeki askere alabileceği Müslüman erkek  nüfusu tespit etmek gayesini gütmüştür, kadınlar sayılmamıştır.. Bu nüfus sayımının Ünye sonuçları İstanbul Ünyeliler Derneği tarafından bastırılmış olup elimizdedir.

Süleymanpaşa Sarayı

1800 lü yılların başlarında Trabzon Valisi Haznedar Süleyman Paşa Ünye’de muhteşem bir saray yaptırmıştır. 1808 yılında yapımına başlanılan saray 1814 te bitmiş ve 1850 yıllarında yanmıştır. Bugün yalnız duvarları, çeşmesi ve havuzu durmaktadır.

1830 Ünye’de Büyük Yangın

Osman Doğan, Tarih Boyunca Ünye adlı eserinde Ünye’den geçen Vital Ciunnet isimli bir seyyahın 1830 yıllarının başlarında Ünye’de büyük bir yangından bahsettiğini yazar Ünyeyi kasıp kavuran bu yangında,  tamamı ahşap olan Ünye ‘nin Rum Mahallesi denilen, Orta Yılmazlar ile Burunucu Mahallelerindeki evlerin tamamı yanmıştır yine aynı eserde Ali Cevad Bey’in Osmanlı Ülkeleri Tarih ve Coğrafya Sözlüğü’nde, bütün binalarının yandığı, Büyük yangında Ünye’de modern ve tarihi hiçbir bina kalmadığı anlatılmaktadır. . 

Kaynak: Ünye, Tarih Araştırma Grubu

.

1838 yılında

Ünye’de demir madenleri işletmeye açılmış ve 1856 yılında Ünye’de gümüş ve çinko madenleri bulunmuştur.

1845 yılında

Ünyeli kaptanlara diğer ülkelerle ticaret yapma izni (Sened-i Bahri) verilmiştir. Bu kaptanların kullandığı bu gemiler Ünye’de inşa edilirdi.

Ünye Vilayet Oluyor

1864 yılında o zamanki idari taksimata göre Ünye, Sancak Beyliği yapılarak, Fatsa Niksar, Erbaa, Bolaman, Fatsa ve Akkuş kazalarının Ünye’ye bağlanması ile  Vilayete karşılık gelen bir idari yapılanma olmuştur.

Bu zaman içinde Ünye Niksar yolunun genişletilmesi ve düzenlemesine başlanmış,  şehirdeki yollara, mezarlıklara, binalara ve çarşı pazara çeki düzen verilmiştir.

Ünye Niksar yolu,15 Eylül 1864 tarihinde açılmıştır. Yol üzerinde günde 16.500 kişi çalışmıştır..

1868 yılında Trabzon’dan Samsuna kadar uzanan telgraf hattı Ünye’ye ulaşmış ve Ünye’de ilk telgraf kurulmuştur. Aynı yıl Ünye Niksar hattı da faaliyete geçmiştir..

Ünye Belediyesi Kuruldu

Aynı tarihlerde Ünye Belediyesinin kurulduğu görülmektedir. Belediye Meclis üyeleri Ermeni, Rum ve Türklerden oluşmaktadır.

1864 yılında Ünye’nin Sancak (Vilayet) olması ile ilgili atılımlar devam etmektedir.

1867 yılında Ünye’de bugünkü ortaokula denk bir okul olan Rüşdiye Mektebi açılmıştır.

1871 yılında Ünye’de Hacı Mehmet Ağa adında bir zat 1260 kitaplık bir kütüphane açmıştır.

İtfaiye Teşkilatı Kuruldu

1870 yılında yangınların önüne geçmek için ilk itfaiye teşkilatı kurulmuştur.

Yine 1870 yılında Karadeniz’de çalışan vapurlara yük ve yolcu taşımak için Ünye’de bir iskele yapılmıştır. Bu iskeleden yapılan işlemler için belgeler elimizdedir. Buna göre giden gelen yolcu için 20 para, at hayvanı 2 para Şeker fıçısı 10 para, pirinç çuvalı 5 para, gazyağı 5 para Elma sandığı 20 para alındığı yazılmaktadır. (Para kuruşun kırkta biridir. Yani bir kuruş 40 paradır.)

1864-74 yılları arasında Gürcistan’dan ve Çerkesiztan’dan göçmenler gelerek Ünye’ye yerleştirilmişlerdir.

1887 yılında Ünye

O yıl Ünye’’ye gelen gazeteci yazar Şemsettin Sami bize şu bilgileri verir:

Ünye Canik sancağında bir kaza merkezi olup Karadeniz sahilinde Samsun’dan 86 km şarki cenubunda (güney doğusunda) olup bir koyun içindedir. Güzel bir kasaba olup 6700 ahalisi vardır. Limanda sefain imaline (gemi yapımına) mahsus tezgahları vardır.

Şark’en (Doğusu) Fatsa, Garb’en (Batısı) Terme kazaları bulunur.

Köyleri ile birlikte 50.770 ahalisi köyleri ile birlikte ceman (toplam)75 cami ve mescidi 2 hanı 3 hamamı 403 dükkanı 85 mekatibi iptidaiyesi (ilkokulu) vardır.

Bir Rüşdiye (Ortaokul) mektebi vardır. Mahsulat, (yetiştirilenler) hububat, kendi, kenevir ve sebzeden ibarettir. Kazada taş ve demir, simli kurşun ve mangenez madenleri vardır.

1891 yılında Ünye

Ünye’de 1 Gümrük, 1 Karantina, 1 muvakkithane, 1 telgrafhane, 30 çeşme 2 , 22 fırın, 11 han, 68 mağaza, 349 dükkan, 1 hükümet konağı 1605 hane, 3 kilise, 12 İslam kabristanı, 21 kuyu, 70 bahçe, 31 kahvehane, 2değirmen, 131 arsa, 5 ahır, 6 çömlekçi hane, 11meyhane, 73 kayıkhane 1 mezbahane, 3 boyahane, 4 mera, 323 tarla, 121 çayır, 116 otluk, 4 çalılık,4 koru, 75 orman, 1 taşocağı, 1 kızlar manastırı, 1 protestan mezarlığı vardır

1895 Yılında Ünye’de yokluk

1894-95 yıllarında kuraklıktan dolayı mahsul olmamış ve halk sıkıntıya düşmüştür. Ahaliye mısır yardımı yapılmıştır. Bu konu belgelere şu şekilde geçmiştir. “Bu sene kuraklıktan dolayı mısır mahsulü olmamış Ziraatle uğraşanlar hükümete ihtiyaçlarını söylediklerinde Ünye kazası için 17.500 kilo mısırın gelecek sene alınmak üzere dağıtılmıştır. Bu kıtlık Ordu Samsun Fatsa Çarşamba kazalarını da etkilemiştir.

Ünyede Kolera Salgını

1894 tarihinde Ünye’de kolera salgını olmuş ve Ünye 10 gün karantinaya alınmış giriş ve çıkışlar yasaklanmıştır. 1894 yılında Başbakanlığa yazılan bir yazı ilke doktor ve ilaç istenmiştir.

Kaynaklar:

Ünye Şeriye Sicili, (Mahkeme Kayıtları)

Ünye Nüfus Defteri 1834

Osman Doğan, (Tarih Boyunca Ünye)

Trabzon Salnameleri (Yıllığı)

Yaşar Karaduman

Ünye Kent Gazetsi